etsen

Alternatieve procedures

Handleiding uit de praktijk

1. Lichtgevoelige plaat maken:

spuitbus Positiv 20 (of 40) (Reichelt)

0,3 mm messingplaat (of neu Silber), met wasbenzine/spiritus/alcohol schoonmaken

plaatje eerst met propje + positief insmeren voor goede hechting, dan inspuiten

plaatje 10 min. in oven op 70° drogen (ovenlamp afschermen)

herhaal voor ander zijde

plaatje opbergen

2. Tekeningen maken:

het zwartraam moet minimaal 5 mm breed zijn.

de getekende onderdelen met lijnen aan de rand verbinden

breng markeringspunten aan op de tekening

printen met een inktjetprinter

printen op transparant overheadfolie voor inktjetprinters

stel inktjetprinter in op “overig fotopapier” en “hoeveelheid inkt” op “zwaarder” (hoogste stand)

3. Tas maken:

voor- en achterzijde van de folie precies op elkaar plakken, twee zijden vastplakken met plakband

messingplaatje invoegen en met plakband vastplakken

belichten:

donker kamer is niet nodig, maar gebruik gedempt licht.

laat de UV-lamp enkele minuten warm worden

beide zijden van tas belichten, telkens 2,5 tot 3 min.

4. Ontwikkelen:

ontwikkelaar aanmaken, 1 theelepel op ½ ltr. water

ontwikkelen, bewegen/omdraaien

afspoelen koud water / afdrogen

5. Etsen:

gaatje boren in plaatje en geïsoleerd draadje aanbrengen om aan op te hangen

etsen met ijzeroxide 3 (Conrad), ijzersulfide (Conrad) of ijzerchloriede 3 (Conrad)

of Äzmittel (Reichelt = duur)

op 40°/50°

procedure met Seamann:

etstijd van 0,2 mm plaat, twee zijden duurt ca 15-20 minuten

Hoe sneller je etst hoe nauwkeuriger het resultaat. De zijkanten blijven dan rechter en gladder.

Dat bereik je slechts met een verwarmt en bewegend etsbad.

veiligheidsbril noodzakelijk

bijtende chemicaliën

filmmasker

belichtingsapparaten

UV-gloeilamp

etsapparaten

Handleiding van Seamann Ätztechnik, Pirmasens, D

Basisinformatie

Opbouw van laketsplaat.

Op de plaat (messing of nieuw

zilver) is aan beide zijden een

dunne laag lichtgevoelige fotolak

aangebracht. Een positieve laag

is een zgn. natte laag. Dat

betekend dat de fotolak of in

een dompelbad, of gespoten,

of met een roller is aangebracht. Een negatieve laag is een zgn. droge laag, die als een dunne folie met hete rollen is aangebracht.

Beide platen hebben een zelfklevende lichtafschermende folie, die verhinderd dat licht op de fotolak valt. Voor het belichten van de plaat moet deze folie natuurlijk verwijderd worden.

Positief betekend in dit verband, dat getekende lijnen en vlakken na het etsen blijven staan en negatief betekend, dat deze worden weggeëtst.

Voor zover hier niet anders is aangegeven, hebben de aanwijzingen betrekking op platen met een positieve laklaag.

Door middel van belichting met UV-stralen draag je de getekende delen over op de lichtgevoelige laag van de plaat. Bepaalde plaatsen van de fotolak worden door de getekende figuren afgedekt. De UV-stalen uit het licht raken dus alleen die delen van de plaat die niet afgedekt zijn en vormt de laklaag chemisch om. In het daarop volgende ontwikkelbad worden deze delen van de laag door de ontwikkelaar weggespoeld. Blijft nauwkeurig over een afbeelding van de tekening. De wel achtergebleven lak beschermd de plaat tegen de etsvloeistof, die het metaal zogezegd opeet.

maar jammer genoeg niet gelijkmatig. Hoe dat er uit ziet zie je op

afbeelding 2

Als je slechts een deel van een

etsplaat wilt gebruiken, kun je

een passend stuk met een

blikschaar van de plaat afknippen. Beter nog kun je een heel fijn ijzerzaagje gebruiken, want dan blijft de

plaat beter vlak.

In geen geval de beschermende

folie verwijderen!

NB: de laketsplaten zij tenminste

1 jaar houdbaar, in de koelkast

beduidend langer. Maar niet in het vriesvak leggen!

Voorbereidingen

Als je een bestaand voorbeeld hebt , kun je deze delen rechtstreeks op een folie of transparant papier kopiëren. Zo heb je zonder tekenwerk toch een goed sjabloon.

Als je een tekening maakt, teken de delen dan op ware grootte op folie of op transparant papier. Probeer zo nauwkeurig mogelijk te tekenen, want elke fout wordt op de plaat overgebracht.

Zijn de delen te klein, teken dan in vergrootte vorm en laat de tekening bij een copyshop, fotograaf of drukkerij op de juiste maat verkleinen.

Werken met een tekenprogramma op de PC werkt het beste. Hiermee kun je zeer nauwkeurig werken en printen kan direct op overheadfolie. Print wel met een inktjetprinter op speciaal voor dit type printer geschikte overheadfolie. De instelling van de printer komt wel heel kritisch om de juiste zwarting te krijgen. Bijvoorbeeld bij een HP-inktjetprinter moet je bij Eigenschappen de juiste papierkwaliteit kiezen, in dit geval ‘Overig fotopapier’ en zet ook in hetzelfde menu bij ‘Geavanceerde Printeropties” , onder ‘Printeropties’, de hoeveelheid inkt van ‘normaal’ op ‘zwaarder’ (maximale hoeveelheid).

Teken eerst slechts 1 of 2 onderdelen. Maak in het begin de lijnen niet dunner dan 0,5 millimeter. Na enige ervaring kun je ook lijndiktes van 0,3 mm en kleiner etsen.

Sorteer de onderdelen. Dat betekent,

fijne filigrane delen niet samen

tekenen met onderdelen waarvan

grote vlakken geëtst moeten worden. Het is dan beter meederde sjablonen te maken. Omgeef de getekende

onderdelen met een kader van

4 tot 5 mm breed. Om de onderdelen

bij elkaar te houden teken je er

verbindingslijnen tussen.

Wil je slechts een zijde etsen,

dan is 1 tekening voldoende

(in spiegelbeeld – zie verderop).

Bij het etsen van twee zijden heb je twee tekeningen nodig. Tweezijdig etsen is nodig om materiaal volledig weg te etsen.

Belichtingskast:

glas goed reinigen, niet met zeep, wasbenzine of glasex, maar met thinner of (apothekers) alcohol!

Eigen voorbeeld

Opbouw modelbaan

100 jaar AEE

De gloed van steenkool

De Ahaus-Enscheder Eisenbahn

Laserssnijden en -graveren

Station en spoorloods

Etsen

1. Foto-etstechniek, wat is dat?

Doel van de foto-etstechniek is, met weinig inspanning, uiterst verfijnde metalen onderdelen te maken. Een bekend toepassingsgebied is de productie van printplaten voor elektrische componenten. Het foto-etsen kan echter ook heel goed bij de modelbouw gebruikt worden.

Het proces is los van het gewenste voorwerp altijd het zelfde:

1. Door middel van het belichten via een negatief wordt de te etsen structuur op een lichtgevoelige etslaag van de etsplaat overgedragen.

2. Het ontwikkelbad verwijdert de beschermlaag buiten de structuur. Nu is de etsplaat alleen op die plaatsen tegen etsen beschermt, die deel uitmaken van de te maken structuur.

3. In een etsbad worden de niet meer beschermde delen van de etsplaat weggeëtst.

Tenslotte blijft alleen nog de structuur over waar het om begonnen was.

Het is niet altijd nodig het materiaal van de etsplaat volledig weg te etsten. Het is ook mogelijk slechts een deel van de materiaaldoorsnede weg te etsen. Het resultaat is dan een reliëf.

Vanzelfsprekend is het maken van driedimensionale voorwerpen ook mogelijk door de etsplaat later te buigen en/of in hun uiteindelijke vorm te vouwen.

2. Wat heb ik nodig om te kunnen etsen?

Voor de allereerste probeersels kan men met relatief weinig uitrusting toe. Verkoopadressen vindt je in bijlage A.

Eerst moet men zich afvragen waar men etsen wil. Je gebruikt immers giftige en bijtende chemicaliën en men morst altijd wel iets. Keuken en woonkamer is dus verboden terrein. De badkamer is discutabel, vooropgesteld dat men geen of een tolerante partner heeft. Indien beschikbaar is een schuur of werkplaats een goede plek. Natuurlijk moeteneen kraan en afvoer aanwezig zijn.

Egaal waar men etst, doe het altijd in een grote bak of schaal. Als er iets omkiepert dan heb je het niet direct op de grond liggen.

Men heeft nodig:

· 1 UV-lamp voor de belichting

· 1 glasplaat als gewicht bij het belichten

· 1 ontwikkelbak (kunststof, fotobenodigdheden)

· 1 etsbak (keramisch, huishoudelijk) of vuurvaste glasbak (laboratoriumbenodigdheden)

· 2 stuks 1-liter cans/flessen voor het bewaren van de ontwikkelaar en etsvloeistof (kunststof, fotobenodigdheden)

· 2 paar gummihandschoenen

· 1 veiligheidsbril

· stel oude kleding

· kunststof wasknijpers

· 1 grote kunststofbak

Een donkere kamer heeft men niet nodig. Je kunt werken bij gedempt dag- of kunstlicht.

Het beschikbaar hebben van een PC met een inktjetprinter en een tekenprogramma is vanzelfsprekend.

Verder zijn de volgende verbruiksmaterialen nodig:

· ontwikkelaar

· etsvloeistof (verschillende mogelijkheden, zie onder)

· fotogevoelige etsplaat

· transparante folie, geschikt voor de inktjetprinter (overheadprojectorsheets)

Verderop zal ik nog op deze materialen ingaan.

3. Gevarenaanwijzing – beslist lezen!

Bij het hier beschreven proces hanteert men giftige en bijtende chemicaliën. De omgang met deze vloeistoffen moet met passende zorgvuldigheid plaats vinden.

Een veiligheidsbril moet men beslist dragen. Voor eventuele neutralisatie bij morsen moet schoon water onder handbereik klaar staan.

Het is aan te bevelen oude kleren te dragen, want de kleinste spetters van de chemicaliënoplossing veroorzaken gaten in de kleren.

Gebruikte chemicaliën horen niet in het riool thuis of bij het huishoudelijk afval, maar bij het chemisch afval!

Belichten doen we met UV-licht. UV-licht kan zonnebrand veroorzaken en beschadigd de huid. Bij sterk UV-licht ontstaat ozon. Ozon is voor de mens schadelijk. Dus goed ventileren!

4. Etsplaat

Men kan zelf etsplaat maken door de plaat van een lichtgevoelige laag voorzien. Deze etslak is in spuitbussen verkrijgbaar. Stofdeeltjes bij het opbrengen van de lak maken de lichtgevoelige laag echter onbruikbaar. Het is beter tweezijdig industrieel behandelde etsplaat te kopen. Verkoopadressen noem ik aan het eind. De plaat is, op een koele plaats, ca één jaar houdbaar.

Etsplaat is verkrijgbaar in messing, Neusilber en koper in diktes van 0,1 tot 0,8 millimeter. De Neusilberplaat is hard als verenstaal en daadoor goed bestand tegen ruwe behandeling ook bij hele fijne onderdelen. Uiteraard breekt het gemakkelijk bij het buigen.

Volledig wegetsen kan met plaat tot een dikte van ca 0,3 mm. In dikkere plaat kan men alleen reliëf etsten.

In principe kan de lijndikte van de te maken structuur niet kleiner zijn dan de plaatdikte. Dus plaat van 0,1 millimeter alleen gebruiken voor structuren met lijnen van 0,1 mm of groter; op 0,3 mm plaat alleen structuren etsen met lijnen van 0,3 mm of groter. Probeer je dunnere lijnen te etsen dan treedt een effect dat men onderetsen noemt. Het etsmiddel etst niet loodrecht vanaf de oppervlakte, maar in elke richting. Daardoor kruipt het etsproces ook onder de beschermde vlakken en vernietigd die langzamerhand.

De beschermlaag is in positieve en negatieve lichtgevoeligheid verkrijgbaar. Bij positief materiaal zal de ontwikkelaar de belichte delen verwijderen. De onbelichte vlakken van de structuur blijven staan – zij overleven het etsbad. Bij negatief materiaal is het precies omgekeerd. De ontwikkelaar zal de onbelichte vlakken verwijderen en de belichte vlakken laten staan.

Meestal gebruikt men positief materiaal. Wil men echter bijvoorbeeld een stenen muur in reliëf maken, dan kan negatief materiaal gunstiger zijn vanwege het maken van het filmmasker. Op de film hoeft men dan slechts de voegen als zwarte lijnen te tekenen. Die worden dan bij negatief materiaal weggeëtst. Bij positief materiaal moeten de voegen transparant blijven en de stenen zwart zijn. De inktjetprinter maakt daar een minder goede afdruk van.

De etsplaat is aan twee zijden met een folie tegen inwerking van licht beschermd. Die moet je pas na het op maat zagen, maar voor het belichten verwijderen.

Het op maat maken van de etsplaat kan met een blikschaar zoals de goudsmid die gebruikt. Daardoor trekt de plaat wel iets krom. Wil men dat voorkomen, dan kan men beter een fijne ijzerzaag gebruiken. Maak de randen wel goed braamvrij om beschadiging van het filmmasker te voorkomen.

Nadat de etsplaat op maat is gezaagd en (daarna) de beschermfolie is verwijderd, legt men de plaat in de filmtas en zet hem met wat plakband vast. Zodat hij niet in de tas verschuiven kan. Hoe je een filmtas maakt volgt hieronder.

5. Filmtas.

Het meeste werk bij foto-etsen is het ontwerpen van het filmmasker. Het masker ontwerpen we op de PC. Daarvoor gebruiken we een eenvoudig tekenprogramma.

Het ideale programma heeft de volgende eigenschappen:

· het kan lijnen op gedefinieerde lengte en dikte trekken;

· het kan rechte lijnen, gebogen lijnen, rechthoeken en cirkels tekenen;

· het kan vlakken met zwart vullen;

· gewenst is dat het de getekende structuur kan verkleinen en vergroten, dat tekent wat prettiger;

· het bezit niveau’s, zodat afzonderlijke delen van de tekening gescheiden bewerkt kunnen worden;

· het kan een tekening kopiëren en spiegelen. Dat hebben we nodig om een tweezijdige film te maken, voor de onder- en de bovenkant van de etsplaat.

Kleuren hebben we niet nodig. We tekenen in zwart-wit, waarbij het zwart afgedrukt wordt en het wit transparant blijft.

Het beste kan men met kleine modellen beginnen. De afbeelding laat een voorbeeld zien. De tekening is voor 0,2 mm positieve plaat gemaakt. De dunste lijndikte is dus 0,2 mm.

Een belangrijke stap bij het maken van een filmmasker is het spiegelen van de tekening. Uit deze film maakt men straks de filmtas. Daarbij knippen we het filmmaskers naast de in het voorbeeld getrokken 50mm-lijn door. De beide gespiegelde tekeningen moeten exact over elkaar liggen. Als niet alle vlakken volledig wegeëts zijn, dan zijn de tekeningen voor de boven- en onderkant meestal niet gelijk. Beschikt men over een tekenprogramma met niveau’s dan is het zinvol die onderdelen van de tekening die slechts op één zijde geëtst moeten worden op een gescheiden niveau te tekenen. Na het spiegelen kan men dan de overbodige niveaus wissen.

De afgebeelde tekening is uit niveaus opgebouwd. Van voorzijde tot achterkant zijn dat de volgende niveaus:

1. de fietsen zelf;

2. De houders tussen etsrand en structuur. Deze komen slecht op één zijde van de plaat, zodat ze slecht halverwege wegeëts worden en het afbreken naderhand wat makkelijker gaat;

3. de witte vlakken binnen het etsraam. Ze moeten zo nauw mogelijk om de structuur sluiten. Op die manier hoeft niet zoveel materiaal wegeëtst te worden;

4. het etsraam. Dit raam speelt een belangrijke rol. Het houdt de structuur vast en zorgt er voor dat die na het etsen niet in het etsbad valt. Het raam moet zo breed zijn dat we er een wasknijper op vast kunnen zetten en het geheel in het etsbad kunnen dompelen.

5. op het onderste niveau tenslotte de 50mm-lijn en de twee positiemarkeringen. De 50 mm lijn dient om de schaalmaat na het afdrukken te controleren. Met de positiemarkeringen kan men straks de film exact over elkaar leggen.

Is de tekening klaar, dan is het meeste werk gedaan. Nu maakt men van de tekening een filmmasker. Daarvoor zijn de volgende mogelijkheden:

· we geven de tekening als PUB, PS, EPS of PDF-formaat aan een lithografische dienstverlener. Hij maakt daarvan een belichtingsfilm met 2400 dpi. Het resultaat is perfect. Maar het kost dan wel 10 of 20 euro per A-4tje, dus behoorlijk aan de prijs:

· afdrukken met een inktjetprinter op overheadfolie.

Afdrukken van een laserjet enz., zelfs op speciale folie, zijn over het algemeen te flets en niet geschikt. Het zelf afdrukken op een inktjetprinter is ook niet echt goedkoop, maar het geeft wel de mogelijkheid een proefdruk te maken en zo nog verbeteringen aan te brengen. Wel heb je een printer nodig van minimaal 600 dpi en speciaal overheadfolie voor een inktjetprinter. Voor zover nodig, bij het afdrukken niet vergeten in het menu de papiersoort “folie” te kiezen.

Van het filmblad maakt men nu een filmtas. Dat is eenvoudig: van het filmmasker knipt men de boven- en onderkant van elkaar af. Knip daarbij een halve centimeter uit het midden. De grote filmhelft maken we met plakband vast op een plat vlak (bijvoorbeeld een stukje vensterglas). Nu nemen we de andere filmhelft en plaatsen deze met behulp van de positiemarkeringen exact, maar dan ook echt precies, boven de eerste film en plakken hem ook met plakband vast. Plak drie kanten dicht en houdt een kant open.

De bedrukte kant van de film moet aan de binnenkant van de tas zitten. Als de etsplaat in de filmtast zit, ligt de zwarte kant direct op de plaat. Andersom is het resultaat van de belichting minder scherp.

Steek de etsplaat nu in de tas. De plaat heeft scherpe kanten, dus pas goed op dat je de film niet bekrast.

6. Belichten

Men heeft voor het belichten een donkere kamer nodig. De fotolak is niet bijzonder lichtgevoelig. We belichten hem met UV-licht. De maximale gevoeligheid van fotolak ligt bij licht met een golflengte van 440 nm. We hebben een intensieve UV-lichtbron nodig. Er zijn daarvoor speciale belichtingsapparaten. Zo’n apparaat kost gauw 200 euro.

Een veel goedkoper alternatief is een speciale UV-gloeilamp, die je eenvoudig in een fitting draait en aan het snoer ophangt.

Bijvoorbeeld Osram Nitraphot S 250 W, verkrijgbaar bij bijvoorbeeld Contrad (art.nr 529141 - 89. Ook kun je kwikdruklamp gebruiken, zoals die in een gezichtbruiner zit.

Al naar gelang de intensiteit van de lichtbron heeft men één tot vijftien minuten belichtingstijd nodig¹.

Gebruikt men een geen speciaal belichtingsapparaat, maar een eenvoudige UV-lamp, dan moet de afstand tot de etsplaat ongeveer 30 centimeter bedragen.

De belichtingstijd moet voldoende lang zijn, zodat de lak goed is doorbelicht. Natuurlijk mogen daarbij de beschermde vlakken geen licht meekrijgen. Bij een emulsiefilm met een professionele belichter is dit gevaar nauwelijks aanwezig. Bij een film van een inktjetprinter

moet men oppassen en wat experimenteren. Ook als de belichtingstijd wat krap uitgevallen is, laat de lak zich in de regel wel ontwikkelen. Maar dat duurt dan lang en bestaat het gevaar dat de ontwikkelaar ook afgedekte delen aanvreet.

1. Bij de aangegeven belichtingstijd ga ik er van uit, dat bij het belichten de film en de plaat met een gewone glasplaat verzwaard worden. Glas is niet bijzonder UV-licht doorlatend. Beter is kristalglas.

Voor het belichten leggen we de filmtas met daarin de gefixeerde etsplaat op een vlakke plaat en verzwaren hem met een glasplaat, zodat de film en de etsplaat samengeperst worden.

Licht aan – licht uit!

De belichtingstijd van de ene kant moet dezelfde zijn als van de andere kant.

Licht aan – licht uit!

Nu nemen we de etsplaat voorzichtig uit de filmtas, ook weer zonder de film te bekrassen. De belichte gebieden van de etsplaat zijn aan de lichte kleurverandering te herkennen.

7. Ontwikkelen

Voor positief, respectievelijk negatief gelakte etsplaat zijn verschillende ontwikkelaars nodig. Men koopt het beste een bijpassende ontwikkelaar bij dezelfde leverancier als waarvan men de etsplaat betrekt.

De chemie zit als instantpoeder in een klein zakje (10 gram) die je in warm water kunt oplossen. Vóór gebruik de ontwikkelaar verwarmen tot 30 á 40 graden. De ontwikkelaar is een sterke natronloog (NaOH) dat bijtend is voor ogen en huid – dus gummihandschoenen aan doen en een veiligheidsbril op zetten.

Om te ontwikkelen dompelen we de belichte etsplaat onder in de ontwikkelaar. De ontwikkelfase kunnen we goed gadeslaan. De lak lost onder de vorming van blauwe wolkjes op. Het is zinvol de etsplaat in de ontwikkelaar licht heen en weer te bewegen. Eventueel kan men ook met een zachte penseel het ontwikkelen een handje helpen (die zal overigens niet veel natronloogbaden overleven).

Als je goed kijkt kan je zien wanneer het ontwikkelingsproces beëindigd is. Het proces duurt 1 tot 3 minuten. Na het ontwikkelen de plaat heel goed spoelen met schoon water en met keukenrol voorzichtig droog deppen.

8. Etsen

Voor het etsen zijn speciale etsmachines verkrijgbaar in verscheidene uitvoeringen. De professionals gebruiken een sproei-etsapparaat. De prijs daarvan begint bij ca 400 euro.

Semi-professioneel zijn etsbakken, waarbij de etsvloeistof in beweging wordt gehouden door warme lucht via een verdeler in de bak te spuiten. Deze etsapparaten hebben een membraanpomp voor de luchtverdeler. eenvoudige kunststof etsbakken zijn te krijgen vanaf ca 80 euro.

Om te beginnen kan men echter ook simpel met een schaaltje of een glazen beker werken. Dat gaat erg goed, vooral als men slechts kleine etsplaatjes uit dun materiaal maakt.

Voor het etsmiddel zijn er drie mogelijkheden:

1. ijzer-III-chloride oplossing

2. natriumpersulfaat oplossing

3. zoutzuur-waterstofperoxide mengsel

Professionals gebruiken een ijzer-III-chloride oplossing. Die is het goedkoopst, maar heeft het nadeel die ze erg troebel is en men het etsproces niet goed kan gadeslaan. De natriumpersulfaat oplossing biedt men vaak aan als snel-etsmiddel. In werkelijkheid ets het niet veel sneller dan met ijzer-III-chloride. Wel is die helder en kan men het etsproces goed bekijken.

De zoutzuur-waterstofperoxide oplossing is goed geschikt voor het etsen van kleine plaatjes in een beker. Het etsmiddel is erg agressief en het etsen gaat erg voortvarend. Natuurlijk ontstaan er bijtende en giftige dampen. Men mag deze middelen daarom alleen in de buitenlucht gebruiken, of in een afgesloten cabine met afzuiginrichting. Het recept luidt:

770 ml zoutzuur (20%)

30 ml waterstofperoxide (30%)

200 ml water

Als dit etsbad zijn werking verliest kan men het weer op gang brengen door toevoeging van waterstofperoxide.

De etsvloeistof moet men voortdurend in beweging houden om een gelijkmatig etsresultaat te krijgen. Om dezelfde reden zou men etsplaatjes in een etsbak telkens weer 90 graden moeten draaien. Het etsproces duurt 5 tot 20 minuten, al naar gelang de dikte van de etsplaat en het aantal keren dat het etsbad eerder gebruikt is.

Om de etsplaat in de etsvloeistof te kunnen houden gebruik je de kunststof wasknijper, waarbij de metalen veer is vervangen door een elastiekje. De stalen veer zou binnen enkele minuten weggeëts zijn.

De etsplaat moet in elke geval niet langer dan nodig in het etsbad blijven om onder-etsing te voorkomen. Dit tijdstip ligt dus erg kritisch en moet men goed in de gaten houden.

Na het etsen moet men de etsplaat direct met helder water afspoelen om het etsproces te stoppen. Daarna met keukenpapier voorzichtig droog deppen.

9. Nabehandeling

Als men de etsplaat moet beschilderen dan is het aan te bevelen de fotolak te laten zitten. Het is een goede primer. De positieve fotolak is te solderen. Zo nodig kan men de fotolak met spiritus verwijderen.

10. Verkoopadressen en leveranciers

Saemann Modell-und Ätztechniek

Zweibrücker Strasse 58

D – 66953 PIRMASENS

www.saemann-aetztechnik.d

grote keuze in etsplaat ● etsmiddel ● schalen ● belichtingsapparaten ● lampen ● etsmachines;

uitvoerige beschrijving etstechnieken (Duits) op de site

Conrad-Electrotechniek

Diverse plaatsen in Nederland

www.conrad.co

etsmiddellen ● schalen ● belichtingsapparaten ● lampen ● etsmachines;

productoverzicht en prijzen (Nederlands) op de site